Wat gebeurt er in je hersenen wanneer je slaapt?

Slapen, de één kan er niet genoeg van krijgen en de ander heeft er gebrek aan. Slapen neemt een groot gedeelte van onze dag in beslag en heeft een belangrijke functie voor jouw gezondheid. Waar kinderen zo’n negen tot tien uur per nacht slapen, slapen volwassen gemiddeld zeven tot acht uur per nacht. Maar wat is slaap precies en wat gebeurt er in je hersenen wanneer je aan het slapen bent? En wanneer slapen niet zo goed lukt, wat gebeurt er dan? Dat zijn onderwerpen waar we bij de Hersenfabriek vaak vragen over krijgen. Daarom vertellen we je er in deze blog graag meer over!

Wat is slapen?

Slaap is een dagelijks terugkerende toestand van lichamelijke rust. Alle spieren ontspannen zich en je bewustzijnsniveau is verlaagd. Prikkels vanuit de omgeving worden door de hersenen geblokkeerd en hebben tijdelijk nauwelijks invloed. Je hersenen blijven wel actief en doorlopen gedurende de nacht vijf verschillende fasen:

Fase één is de overgang van wakker naar slapen en duurt vaak enkele minuten. In deze fase zijn er nog veel snelle hersengolven zichtbaar wat ook niet gek is, want kort daarvoor was je nog klaarwakker. Na enkele minuten komen er steeds meer trage hersengolven, welke afgewisseld worden met kortdurende snelle hersengolven. Dit is slaapfase twee. Na zo’n tien tot vijftien minuten slaap nemen de trage hersengolven steeds meer toe en beland je in slaapfase drie. In deze fase slaap je dieper en ben je moeilijk wakker te maken. Je rust meer uit. Wanneer meer dan de helft van je hersengolven uit trage hersengolven bestaan, zit je in slaapfase vier. Dit is de fase met de diepste slaap die we kennen. Je lichaam en hersenen rusten uit en herstellen zich het meest. Ze bouwen reserves op voor de volgende dag. Na deze fase kan de slaap alleen maar lichter worden. Je gaat terug naar fase drie, dan naar fase twee en in plaats van fase één kom je in een bijzondere slaapfase: de REM-slaap. In deze fase zijn je hersenen bijzonder druk bezig, terwijl je lichaam volledig ontspannen is. Omdat je ogen in deze fase heen en weer schieten (snelle oogbewegingen) heeft het de naam Rapid Eye Movement Slaap gekregen (REM-slaap). In deze fase ben je aan het dromen. Na deze droomfase ga je weer terug naar fase twee en beginnen alle fasen weer opnieuw.

De slaap bestaat dus uit verschillende fasen welke samen een slaapcyclus vormen. Een slaapcyclus duurt ongeveer negentig tot honderd minuten. Wanneer je acht uur slaapt heb je ongeveer vijf slaapcycli doorlopen. Je slaap ziet er dan zo uit:

Naarmate je langer slaapt, neemt de diepte waarin je slaapt steeds meer af. Slaapfasen drie en vier worden aan het einde van je slaap niet meer gehaald. De REM-slaap wordt echter steeds langer, naarmate de slaap vordert. Er is weinig REM-slaap in cyclus één, terwijl in de laatste cyclus de REM-slaap zestig tot negentig minuten kan duren. Hoe langer je slaapt, des te meer REM-slaap je krijgt. Omdat dromen met name in de REM-fase voorkomen, betekent dit dat je met name in de vroege ochtend meer droomt. Iedere REM-fase komt ongeveer neer op één droom. Als je acht uur slaapt heb je dus vijf dromen gehad. Iedereen droomt dus, maar niet iedereen kan het zich evengoed herinneren.

Wat is nu de functie van slaap?

Wat de precieze functie is, heeft onderzoek nog niet uitgewezen, maar slaap is in ieder geval belangrijk voor het herstellen van je lichaam. Slaap lijkt ook een grote rol te spelen bij het geheugen; door slaap kun je onthouden wat je overdag geleerd hebt. Tijdens je slaap worden schadelijke stoffen afgevoerd, wat ook belangrijk is voor een goed functioneren van je hersenen.

Wat gebeurt er nu in je hersenen als slapen moeizaam gaat?

Wanneer je moeite hebt met slapen kan dit te maken hebben met verschillende dingen. Te denken valt aan:

Blootstelling aan stress:

Wanneer je bijvoorbeeld langere tijd veel stress ervaart kan dit leiden tot slaapproblemen. De hersenen van mensen met veel stress zijn overdag te actief, maar blijven dit ook wanneer deze mensen willen gaan slapen. Er blijven teveel snelle hersengolven aanwezig en er komen te weinig trage hersengolven voor in de plaats. Hierdoor is het moeilijk om in slaap te vallen, maar wanneer je slaapt is het ook moeilijker om in een diepe slaap te belanden. Je wordt sneller wakker, jouw hersenen rusten onvoldoende uit en kunnen te weinig reserves opbouwen.

AD(H)D:

Niet alleen bij mensen die veel stress ervaren blijven de hersenen te actief wanneer ze willen gaan slapen. Dit komt ook voor bij kinderen en volwassenen met aandacht- en concentratieproblemen, waaronder ADD of ADHD. Daar waar zij overdag moeite hebben om hun alertheid te vergroten en over te schakelen naar een actievere toestand wanneer  zij zich moeten concentreren, kan het bij hen voorkomen dat de hersenen moeilijk terug kunnen schakelen naar een minder actieve toestand wanneer ze willen gaan slapen. De hersenen van deze mensen hebben dan met name moeite met het schakelen van een actieve naar minder actieve toestand en andersom. Hierdoor duurt het bijvoorbeeld langer voordat zij in slaap vallen.

Ontregeling biologische klok:

Een andere oorzaak van slaapproblemen bij mensen met of zonder AD(H)D kan liggen aan een ontregeling van de biologische klok. Wanneer de biologische klok verkeerd staat afgesteld, komt de melatonineproductie in je lichaam later op gang. Dat kan leiden tot problemen met in slaap vallen en niet goed wakker kunnen worden. Dit valt te vergelijken met een jetlag. Melatonine wordt in het lichaam aangemaakt wanneer het donker wordt. Er zijn verschillende zaken die kunnen leiden tot een kortdurende of langdurige ontregeling in de melatonineproductie en daarmee een ontregeling van de biologische klok. Te denken valt aan mensen die in ploegendienst werken en die in de avond en nacht blootgesteld blijven aan licht. Blootstelling in de avonduren aan “blauw” licht van laptops, IPad en telefoon kan leiden tot een veel voorkomende kortdurende ontregeling.

Verkeerde slaapgewoontes:

Naast ontregelingen in je hersenen en hersenactiviteit kunnen slaapproblemen ook te maken hebben met verkeerde slaapgewoontes. Om goed in slaap te kunnen vallen is het belangrijk dat je lichaam en hersenen langzaam tot rust kunnen komen. Hierdoor kan het lichaam de processen die nodig zijn om je te laten slapen in gang zetten. Voor en tijdens je slaap daalt je lichaamstemperatuur (dat is de reden waarom je het vaak koud krijgt ’s avonds), je hersengolven worden trager, je bloeddruk en hartslag gaan omlaag, je ademhaling gaat trager en er wordt melatonine aangemaakt wat je slaperig maakt. Verkeerde slaapgewoontes kunnen ervoor zorgen dat deze lichaamsprocessen onvoldoende tot stand komen, waardoor je moeite kunt krijgen met inslapen en/of doorslapen.

We vertelden je in deze blog wat er in je hersenen gebeurt wanneer je gaat slapen. En ook wat er mis kan gaan in je hersenen bij het slapen. Hierdoor kun je problemen met inslapen of doorslapen krijgen. Veel mensen hebben daar last van. Zelfs veel kinderen vallen moeilijk in slaap. In ons volgende blog komen we hierop terug en laten we je weten wat je zoal kunt doen om je slaap te verbeteren. Heb je nu al vragen? Neem dan gerust contact op!